آخرین مطالب
امکانات وب
کتاب تنها در 200 صفحه، مباحث مهم و کلیدی نسبیت خاص و عام را پوشش می دهد. به مارک تواین، نویسنده شهیر وتیزبین آمریکایی (نویسنده تام سایر و....) منسوب است که نامه ای را با این جمله شروع کرده است: «متاسفم که این نامه این قدر طولانی است اما متاسفانه وقت نداشتم آن را کوتاه تر بنویسم!» در نظر اول این جمله طنزآمیز و متناقض می نماید اما هر کس که دستی در نوشتن دارد درک می کند که چه قدر این جمله حکمت دارد. وقتی می خواهیم مطلبی را کوتاه بیان کنیم یا بنویسیم ناگزیریم بارها و بارها آن را سبک سنگین کنیم تا دریابیم چه نکاتی آن قدر ارزشمند هستند که ارزش گنجاندن در متن موجز را دارند. نویسنده کتاب حاضر که حدود نیم قرن به آموزش فیزیک پرداخته، فرصت کافی داشته است که دقیقا «گٌل» مباحث نسبیت خاص و عام را در کتاب گردآورد. جالبه که مطالبی را هم آورده که اغلب تدریس نمی شه مثل میدان پروکا.
استادان کم تجریه اما مسئولیت پذیر و باسواد، به هنگام تدریس نسبیت خاص و عام، دانشجویان را با پرداختن به جزئیات نمادگزاری (نوتاسیون) یا مباحثی فرعی و انتزاعی در مورد انحنا (در مورد نسبیت عام) کلافه می کنند. دست آخر دانشجویان علی رغم صرف وقت زیاد چیزی از نسبیت نمی آموزند. اگر گرفتار چنین استادی شده باشید، قطعا توصیه می کنم که کتاب جدید دکتر ثبوتی راتهیه نمایید و خود مطالعه کنید.
در مقابل آن قبیل استادان کم تجربه اما سخت کوش، استادانی هم هستند که کلاس های درس نسبیت را به قصه گویی می کشانند. در واقع به جای آن که درس نسبیت دهند، سناریوی فیلم های علمی-تخیلی راتعریف می کنند! اغلب دانشجویان (به خصوص دانشجویان متوسط رو به ضعیف) خوششان می آید و در برگه های ارزیابی استاد نمره خوبی به او می دهند. اما محبوبیت لزوما به معنای حقانیت نیست. از این گونه کلاس ها نمی توان نسبیت خاص و عام آموخت. کتاب پروفسور ثبوتی کتاب درسی جدی ای است که جا به جا مباحث را به فرمول بندی های ریاضی، مزین و استوار می نماید (چنان که کتاب جدی فیزیک را باید و شاید).
برای یک دانشجوی خوب و متوسط فیزیک، آموختن مطالب همین کتاب با همین دقت کافی است. کتاب دکتر ثبوتی چنان می آموزد که دانشجو اگر فیزیک آکادمیک را هم ترک کند، دانش نسبیت با او همراه خواهد ماند. پس فردا وقتی یکی از «نوابیغ» ادعا می کند که فرضیه ای داده که نسبیت اینشتن را ضربه فنی کرده است می تواند استدلال کند که چرا حرف این «نوابیغ» از منظر دانش فیزیک بی معنی است. یا وقتی می شنود که اندازه گیری های GPSنیازمند لحاظ کردن اثرات نسبیت خاص و عام هست کمابیش متوجه می شود که چرا.
برای دانشجویان خیلی خوب و عالی، کتاب آقای پروفسور ثبوتی نقطه آغاز خواهد بود. شیرینی مطالب و انگیزه ای که ایجاد می کند دانشجوی ممتاز را وا می دارد که در فرمالیزم ریاضی مبحث غور بیشتری کند. چه بسا چند برابر درس آن استاد کم تجربه که در آغاز اشاره کردم در فرمالیزم غوطه خورد اما این بار با انگیزه و هدف فهمیدن موضوعی خاص، در گیر فرمول ها می شود. در نتیجه، دیگر کلافه نمی شود!
من کتاب را ورق زدم تا اگر مبحث مهمی در نسبیت هست که من از آن ناآگاه هستم دانش خود را تکمیل کنم. (که البته فراوان هست!) به اعضای گروهم-که دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پسا دکتری هستند همین توصیه را نمودم. کتاب حاضر کتابی است که به شدت توصیه می کنم هر کسی که مدرک لیسانس فیزیک یا بالاتر دارد در کتابخانه خانه یا محل کارش داشته باشد.
و اما نکته ای در مورد طرح روی جلد کتاب! برای فهمیدن نکته آن نیاز به دانش نسبیت خاص است. پیاده به دوچرخه سوار می گوید: «چرا کتابی شده ای؟ ساعتت هم که عقبه!» اشاره ای است به اتساع زمان و انقیاض طول در نسبیت خاص. دوچرخه سوار پاسخ می دهد: «ببین کی به کی می گه؟» این هم اشاره به آن است که از منظر دوچرخه سوار پیاده در حال حرکت است و او نیز همان اثرات را در مورد دوچرخه سوار مشاهده می کند.
دوست عزیزم که در کار نشر کتاب بسیار باتجربه و صاحبنظر است معتقد است که طرح روی جلد مناسب کتاب های «فیزیک برای همه» است نه یک کتاب جدی درسی تخصصی آن هم به قلم وزین بزرگمرد فیزیک ایران، جناب آقای پروفسور ثبوتی. علی الاصول با ایشان موافقم اما با توجه به شناخت نسبتا نزدیکی که از این بزرگمرد دارم این انتخاب طنازانه را نابجا نمی دانم. کسانی که از دور پروفسور ثبوتی را می شناسند ابهت استادانه، وقار و طمانینه ایشان را که واقعا گیراست مشاهده می کنند. اما یک مقدار بیشتر با ایشان ارتباط داشته باشید در زیر ابهت و وقار استادانه، روحیه کودک ده ساله ای را می بینید که به تازگی کشف کرده با اسباب بازی اش می تواند شیطنت جدیدی ترتیب دهد.
طرح جلد کتاب با این روحیه ایشان خیلی سازگار است. به عقیده من، پژوهشگر وافعی دانش های بنیادی، بزرگسالی است که روحیه کنجکاوی کودکانه را در دل زنده نگاه داشته باشد.
انتشار این کتاب و حفظ روحیه کنجکاوانه را به بزرگمرد فیزیک ایران تبریک می گویم و امیدوارم شاهد انتشار کتاب های دیگری از ایشان در آینده باشیم.
سخنرانی عمومی در تیرماه...برچسب : نویسنده : yasaman-farzan بازدید : 115